Het niets geeft de ruimte om iets te laten ontstaan.
We beginnen met een fysieke opwarming. Hoe kunnen we een fysiek opwarming doen bij eenendertig graden? Voor de studenten is het geen probleem, zij zijn een intense fysieke training gewend en zijn onverstoorbaar. Zonder problemen staat iedereen in de brughouding en worden de Lecoq bewegingen aandachtig nagebootst.

In de workshop werken we aan verschillende dingen: de clown en improvisatie. Daarnaast werken we met tekst, scènes uit de De Meeuw van Tsjechow. De clown komt voor in verschillende theater tradities, vertel ik de leerlingen. In het Javaanse theater komt de clown Semar voor in de Wayang Kulit, het schimmenspel en de Wayang Orang, het Mahabarata verhaal gespeeld door acteurs. Er wordt ook beweerd dat de oorsprong van Semar terug te leiden is tot de nar uit het klassieke drama uit India. Voor de Javanen is Semar een incarnatie van god en hij is de wijze adviseur van de prins Arjuna. Semar is dik en heeft drie zoons: Gareng, Petruk en Bagong. Het zijn komische figuren, ze zijn wijs en spreken de waarheid. Ze staan dichtbij het publiek en spreken de taal van het volk. Vaak spreken ze het plaatselijke dialect en communiceren daarmee direct met het publiek, terwijl de andere rollen in hoog Javaans gesproken worden. De functie van Semar is ook vergelijkbaar met de rol van de nar in King Lear van Shakespeare; alleen de dwaas kan de koning met de waarheid confronteren.

De clown waar we in de workshop mee werken is de clown met de rode neus. Ook deze clown bestaat door zijn contact met het publiek. De opdracht aan de leerlingen is niets doen. Wat ontstaat er als je aanwezig kunt zijn in het hier en nu, in contact met het publiek? Vind je clown, door kwetsbaar te zijn. De onbeholpenheid van de kwetsbaarheid levert datgene op, waarmee je kunt spelen. Het niets biedt de ruimte om iets te laten ontstaan. Weinig acteurs durven echt kwetsbaar te zijn en gaan op zoek naar iets leuks om te spelen. Maar dat is juist niet grappig, merkt een van de studenten op.

Daarna werken we aan de tekstscènes. Tsjechow wordt niet veel gespeeld in Indonesië en is niet erg bekend bij de studenten. De Meeuw gaat over verlangen, over liefde, over verlangen naar verandering. Over de kloof tussen traditie en vernieuwing in de kunst. Over houden van degene die niet van jou houdt, over het verlangen naar diegene en datgene dat onbereikbaar is. Over dromen die worden nagestreefd maar niet bereikt. Over de acceptatie daarvan of het verzet ertegen. Over het leven op het platteland en het verlangen naar een beter leven in de stad. Over jonge kunstenaars die hun dromen in hun artistieke werk willen waarmaken.

Na de tweede workshop dag blijven de studenten napraten. Ze willen meer weten over de rol die ze spelen en over het stuk. Met de vertaling ernaast zoek ik de momenten op in de scènes waar vragen over zijn. Ik stel meer vragen. Ik wil bereiken dat ze zelf het antwoord op de vragen vinden, dat de scene tot hun verbeelding gaat spreken. De acteurs die de jonge schrijver Kosja in de laatste scène spelen, hebben hun personage mooi vorm gegeven. Kosja is in deze scène als een waanzinnige opzoek naar datgene dat zijn kunst en zijn leven nog zin geeft. Hij vindt het niet en schiet zichzelf na deze scène voor het hoofd. De actrices die Nina in deze scène spelen, krijgen minder grip op het personage. In het begin is Nina het naïeve jonge meisje dat er van droomt om een steractrice te worden. In deze laatste scène, twee jaar later, valt ze van de ene emotie in de andere en vraagt ze zich af waar het eigenlijk om gaat in de kuns. Zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen, is haar antwoord op de vragen die ze zichzelf stelt in deze scène. Dat geeft haar de kracht om niet op te geven. Ik vraag de actrices om het tempo in de scène te versnellen, dat levert meer op voor de onrust van het personage Nina en het ritme van de scène.

Eerder sprak ik met actrice Citra over Tsjechow in relatie tot het Indonesië van vandaag. Zij vertelde mij over haar werk met de personages uit Drie Zusters. De verdeeldheid tussen traditie en moderniteit is een van de thema's van de Indonesische vrouw vandaag de dag. De eisen van de hedendaagse samenleving en de traditionelev verwachtingen van de familie. Het verlangen naar Moskou, dat ook terugkomt in De Meeuw, staat voor elke droom die een mens kan hebben. De hedendaagse Indonesische vrouw worstelt met de discrepantie tussen de vernieuwing en de traditie.